Een groot gebrek aan toegankelijkheid van kennis en informatie omtrent de geestesziekenzorg in het algemeen en de psychiatrie in het bijzonder, vormde in 1986 de belangrijkste reden om een museum over de geschiedenis van de psychiatrie te maken. Begin jaren tachtig was Br. dr. René Stockman, huidig conservator van het museum en Generaal Overste van de Broeders Van Liefde, algemeen directeur van het psychiatrisch centrum Dr. Guislain. Hij zag de grote waarde in van zowel het gebouw zelf als de oude objecten die er werden bewaard. Er was op dat moment veel weerstand tegen het tonen van dat erfgoed, zeker bij mensen die werkten in de mentale zorgverlening: de schaamte om het eigen verleden was zo sterk dat er een soort taboe leefde tegen de eigen geschiedenis. Deze obstakels sterkten het museum om van start te gaan.

Het Museum Dr. Guislain onderschrijft ten volle de ICOM-definitie van het museum als: 'een instelling ten dienste van de gemeenschap en haar ontwikkeling, niet gericht op het maken van winst, die de getuigenissen van de mens en zijn omgeving verwerft, registreert, documenteert en wetenschappelijk onderzoekt, behoudt en presenteert voor doeleinden van studie, educatie en genoegen.'

Maar er is meer. Vooroordelen met betrekking tot de psychiatrie-praktijk hebben niet enkel een weerslag op de wijze waarop de maatschappij deze tak van de gezondheidszorg organiseert, ze kunnen ook zeer ingrijpend zijn voor het concrete individu met een mentale stoornis dat nog al te vaak in deze vooroordelen een bijkomende belemmering aantreft om zo autonoom en geïntegreerd mogelijk een plaats en een zin te vinden in de samenleving waar hij als ieder ander deel van uitmaakt.

In het bijzonder hoopt het museum te duiden dat het concept ‘waanzin’ of ‘psychiatrische stoornis’, nooit uitsluitend medisch geladen is. Het houdt steeds een element van sociaal-culturele en ideologische constructie in. Precies die laatste aspecten kunnen onze houding tegenover geestesziekte indringend bepalen. De manier waarop de psychiatrie als onderdeel van de westerse geneeskunde, in samenspel met de rest van de samenleving, de mens benadert, is sterk bepalend zowel voor de inzichten die zij verwerft en de impasses waarvoor zij zich geplaatst ziet, als voor de wijze waarop de geproduceerde kennis vertaald wordt in maatschappelijke initiatieven. De verstrekte kennis is tegelijk een uitnodiging aan u, onze bezoeker, om uw algemeen mensbeeld te verdiepen en te verrijken.

Hoewel de thematiek van het Museum Dr. Guislain in de loop der jaren breder werd dan louter de geschiedenis van de psychiatrie bleef het uitgangspunt bij tentoonstellingen en andere activiteiten steeds het in vraag stellen van het onderscheid normaal/abnormaal.