Moments to Treasure (door Stijn Coppejans)

Meer dan ooit is onze wereld vandaag in verbinding. Reizen is nog nooit zo comfortabel geweest en iedereen is bijna continu bereikbaar. Communicatie is alles en overal. Het hoeft niet te verbazen dat met de exponentiële groei aan informatie, de drang om te vereenvoudigen en te synthetiseren steeds groter is geworden. Maar waar men vandaag de dag tracht om beleidsintenties, crisiscommunicatie en historische berichtgeving te condenseren tot tweets van maximaal 140 karakters en men de krantenkoppen zodanig aanpast dat ze in één oogopslag aantrekkelijk zijn voor wie in het wilde weg zit rond te klikken, blijven mensen achter met hun persoonlijk verhaal. Door deze vereenvoudiging is de beeldtaal steeds belangrijker geworden en trachten mensen met een foto een moment vast te leggen om zo met de buitenwereld hun emoties en ervaringen te delen.

Daniel Spoerri werd in 1930 in Roemenië geboren als Daniel Isaac Feinstein. Hij was de zoon van de zendeling Isaac Feinstein en Lydia Spoerri. Toen Roemenië in de zomer van 1941 de kant koos van Nazi-Duitsland, kon zijn vader, een tot het christendom bekeerde jood, niet ontsnappen aan de wrede vervolgingen. Hij werd opgepakt, naar een vernietigingskamp gedeporteerd en vermoord. Met hun moeder, die over een Zwitsers paspoort beschikte, vluchtten Daniel en zijn broers en zussen in 1942 naar Zwitserland en vonden er onderdak bij hun oom, Theophil Spoerri, rector van de Universiteit van Zürich. Daar werden de kinderen geregistreerd onder de meisjesnaam van hun moeder. Daniel Spoerri kreeg er een handelsopleiding en was werkzaam als boekhandelaar, fruithandelaar en fotograaf. In Zwitserland maakte hij kennis met danser, choreograaf en regisseur Max Pfister-Terpis. Deze raadde hem aan een dansopleiding te volgen. Na een carrière als solodanser en als regisseur van avant-garde-stukken van Eugène Ionesco, Pablo Picasso en Jean Tardieu, probeerde hij ook als filmregisseur te werken. In deze periode maakte hij kennis met Jean Tinguely en Eva Aeppli. De gedwongen vlucht naar Zwitserland had een enorme indruk gemaakt op de 12 jarige Spoerri. Hij kende sindsdien een nomadisch bestaan en bleef nooit lang op één plaats. De grote steden werden ankerpunten waarnaar hij af en toe terugkwam, als een soort transitzone naar het rustige platteland. Bij elke verhuis verzette Spoerri bakens in zijn eigen carrière en in de kunstgeschiedenis. In 1959 trok hij naar Parijs, waar hij kennis maakte met Arman, François Dufrêne en Yves Klein. Daar ontstond zijn eerste objectkunst, de zogenaamde Tableaux Pièges. Op 27 oktober 1960 werd samen met Spoerri in het atelier van Klein de groep Nouveau Réalisme gesticht. In 1961 nam Spoerri samen met onder andere Marcel Duchamp, Pablo Picasso, Joseph Cornell en Jean Debuffet deel aan de tentoonstelling The Art of Assemblage in het MoMA in New York. Het was voor het eerst dat de assemblagekunst in het middelpunt van de belangstelling stond. In 1962 ontwierp en bouwde hij samen met ondermeer Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle en Robert Rauschenberg het Dynamisch Labyrint in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

In ‘64 en ‘65 woont Spoerri in het Chelsea Hotel in New York. Hij maakt er ondermeer de tentoonstelling “Eaten by… - 31 Variations on a Meal”, in de Allan Stone Gallery. Met zijn tafelassemblages brengt hij er het publiek in contact met 31 intieme momenten van verschillende gezelschappen die de tafel hebben gedeeld. Deze tentoonstelling werd in ’65 herhaald in Galerie Ad Libitum te Antwerpen. Dit was meteen de eerste Belgische solotentoonstelling van de kunstenaar.

In 1966 trekt de kunstenaar zich voor anderhalf jaar terug op het Griekse eiland Symi, waar hij een restaurant opent, een uitgeverij start en professor wordt. Hij trekt vervolgens naar Nantes om een jaar later in Düsseldorf opnieuw een Restaurant Spoerri te openen.

Het is vanuit dit nomadisch bestaan, dat we kunnen begrijpen dat Spoerri een bijzondere relatie heeft met de voorwerpen die hij tegenkomt op zijn vele bestemmingen. Ze vormen zijn wereld, zijn verhaal. Los van elkaar zijn ze niet in relatie te brengen met een moment of met een herinnering, maar door ze te verenigen in één werk worden ze onderdeel van een geheel, een familie die onlosmakelijk verenigd is. Wieland Schied, voormalig conservator van de Beierse Academie voor Schone Kunsten beschrijft Spoerri als een verhalenverteller . Zijn verhalen zijn echter niet talig, maar worden verteld door middel van zijn vele assemblages en collages die, onderverdeeld in thema’s en categorieën, elk hun eigen ontstaansgeschiedennis hebben, gedreven door het absolute toeval . In vele opzichten kunnen ze worden bekeken als een toevallige momentopname, een sprekend beeld waaruit er zich bijna vanzelf een verhaal ontspruit. Hoewel elk werk een persoonlijk karakter heeft, slaagt de kunstenaar er in om de subjectieve waarnemer te laten nadenken over het ontstaan ervan en zo een eigen verhaal te creëren.

Spoerri is gefascineerd door bepaalde plaasten, objecten, personen en momenten. Hij wil deze niet verliezen en zet ze vast in zijn werk. Werken betekent voor hem een stukje realiteit vastnemen en laten verder leven in een werk. Hij verzamelt realiteit en zet vallen uit om deze te vangen. In tijden waarin mensen met een mobiele snapshot elk mogelijk moment kunnen vastleggen om het nadien te delen via de sociale media, proberen miljoenen mensen bijna dagelijks hetzelfde te doen. In zekere zin kan dit beschouwd worden als één van de redenen waarom het werk van Spoerri zo actueel is gebleven. Mensen delen immers foto’s van bijvoorbeeld hun restauranttafel en plaatsen er iconen bij om het moment te vangen. Ze worden verspreid met als doel een verhaal te vertellen over de maker ervan, de plaats en het moment. Als waren het momenten om te koesteren.